Heims­byggðin hefur haft augun á skip­inu Ever Given upp á síðkastið og strandi þess í Súes-­skurð­in­um. Hið tæp­lega 400 metra langa skip sat þar fast í um sex sól­ar­hringa. Efna­hags­leg áhrif strands­ins eru gríð­ar­leg enda fara um tólf pró­sent af vöru­flutn­ingum heims­ins um Súes-­skurð­inn.

Ekki nóg með að töf hafi orðið á send­ingum heldur bein­línis skemmd­ist vara sem sat föst í gámum í skipum beggja vegna skurðs­ins og dýr á leið til slátr­unar þurftu að húka við slæman kost í skipum sem biðu eftir því að kom­ast leiðar sinn­ar.

Ef horft er á jákvæðu hlið­arnar þá sak­aði engan í strand­inu sem er ekki sjálf­gefið þegar um skips­strand er að ræða. Kjarn­inn tók saman fimm eft­ir­minni­leg skips­strönd í kjöl­far strands Ever Given. Mann­fall varð í sumum þeirra og í öðrum voru áhrifin á líf­ríkið á strand­stað gríð­ar­leg vegna olíu­leka.

1. Exxon Valdez

Þann 24. mars árið 1989 sigldi olíu­skipið Exxon Valdez í strand í Prince William sundi í Alaska. Strandið er ef til vill jafn þekkt og raun ber vitni vegna þess hve mikil olía lak úr skip­inu með til­heyr­andi áhrifum á líf­ríkið í grennd­inni. Talið er að um 250 þús­und sjó­fuglar hafi drep­ist vegna olíu­lek­ans, tæp­lega þrjú þús­und otr­ar, um 300 sel­ir, 250 skalla­ern­ir, 22 háhyrn­ingar og millj­arðar laxa­hrogna. Þús­undir tóku þátt í hreins­un­ar­starfi á strand­stað.

Þrátt fyrir að strand Exxon Valdez sé mörgum minn­is­stætt og það alræmt vegna allrar olí­unnar sem lak úr skip­inu, þá hafa umfangs­meiri olíu­lekar orðið á síð­ustu ára­tug­um. Mestu olíu­lek­arnir eiga það þó sam­eig­in­legt að hafa orðið vegna árekstra skipa en ekki vegna strands. Olíu­lek­inn vegna strands Exxon Valdez er sá mesti sem orðið hefur í Banda­ríkj­unum ef frá er tal­inn olíu­lek­inn sem varð frá Deepwa­ter Horizon olíu­bor­p­all­inum í Mexík­óflóa árið 2010.

2. Víkar­tindur

„Nítján skip­brots­menn af þýska flutn­inga­skip­inu víkart­indi björg­uð­ust giftu­sam­lega um borð í þyrlu Land­helg­is­gæsl­unn­ar, TF-LÍF, eftir að skipið strand­aði skammt frá Þjórs­ár­ósi um klukkan 20:30 í gær­kvöld­i.“ Á þessum orðum hófst for­síðu­frétt Morg­un­blaðs­ins fimmtu­dag­inn 6. mars 1997, morg­un­inn eftir strand Víkart­inds en Eim­skip hafði skipið þá á leigu.

Eftir að vél skips­ins hafði bil­að, dag­inn sem skipið strand­aði, tók það að reka að landi. Varð­skipið Ægir mætti á vett­vang en skip­stjóri Víkart­inds hafn­aði hins vegar aðstoð Land­helg­iss­gæsl­unn­ar. Að lokum gaf skip­stjór­inn eftir og Ægir hóf til­raunir við að koma taug í skip­ið. Aðstæður voru væg­ast sagt ekki góðar og í seinni til­raun Ægis til að koma taug í Víkart­ind fékk varð­skipið á sig brot­sjó með þeim afleið­ingum að einn báts­manna Ægis hafn­aði í sjónum og lést.

Líkt og áður segir tókst að bjarga öllum úr áhöfn Víkart­inds með hjálp þyrlu Land­helg­is­gæsl­unn­ar. „Það er hæpið að björg­un­ar­sveitir í landi hefðu komið mönn­unum í land án þyrl­unn­ar, fyrr en skipið rak að landi. Þyrlan sann­aði sig með glæsi­brag,“ sagði Jón Her­manns­son, svæð­is­stjóri björg­un­ar­að­gerða, í áður­nefndri frétt Morg­un­blaðs­ins. Aðstæður voru enda mjög slæmar og björg­un­ar­menn í landi sáu ekki skipið þegar skip­verjar voru hífðir um borð í þyrl­una þrátt fyrir að skipið væri aðeins um 100 til 150 metrum frá landi.

Sam­kvæmt rann­sókn­ar­skýrslu um strandið var „miklu meng­un­ar­slysi“ forðað með vel heppn­aðri dæl­ingu á olíu úr skip­inu en talið er að um 95 pró­sent af olíu skips­ins hafi verið dælt úr því. Þannig tókst að afstýra bráða­meng­un­ar­slysi eins og það er orðað í skýrsl­unni en mikil vinna fór auk þess í að tína rusl úr fjör­unni í nágrenni skips­ins, svo sem timb­ur, pappír og annað slíkt sem hafði rekið á land.

Árið 2018 sagði Frétta­blaðið frá því að það sem eftir væri af Víkart­indi hefði komið upp úr sand­in­um, 21 ári eftir strand.

3. Wil­son Muuga

Aðfar­arnótt 19. des­em­ber 2006 strand­aði flutn­inga­skipið Wil­son Muuga við Hvals­nes á Suð­ur­nesj­um. Skipið var þá á leið frá Grund­ar­tanga til Rúss­lands. Sam­kvæmt umfjöllun um strandið í bók­inni Ísland í ald­anna rás, 2001-2010 þá bil­aði svo­nefndur gýrókompás með þeim afleið­ingum að skipið beygði sjálf­krafa og án við­vör­unar í átt að landi þegar það var statt skammt sunnan við Sand­gerði.

Danska varð­skipið Triton sigldi í átt að strand­stað en skipið var þá næst strand­inu og óskað var eftir því að það færi á stað­inn til að kanna aðstæð­ur. Skip­herra varð­skips­ins ákvað að setja út björg­un­ar­bát og hefja flutn­ing á áhöfn Wil­son Muuga frá borði. Aðstæður til björg­un­ar­starfa voru erf­ið­ar, vindur var hvass og öldu­hæð eftir því. Björg­un­ar­bát­ur­inn varð vél­ar­vana og honum hvolfdi með þeim afleið­ingum að allir um borð fóru í sjó­inn, alls átta skip­verj­ar.

Þyrla Land­helg­is­gæsl­unnar var þá þegar á leið á strand­stað og hóf áhöfn hennar leit að skip­verj­unum átta. Sjö þeirra fund­ust en einn báts­maður af varð­skip­inu hafði lát­ist eftir að flot­galli hans rifn­aði og fyllt­ist af sjó. Félagar hans höfðu haldið honum á floti um tíma en örmögn­uð­ust og misstu hann frá sér. Eftir að skip­verjum varð­skips­ins hafði verið bjargað hófust flutn­ingar á áhöfn Wil­son Muuga í land með þyrl­unni og varð henni allri bjarg­að.

Skipið mátti dúsa á strand­stað í um fjóra mán­uði uns það var loks dregið í burtu. Olíu hafði þá verið dælt úr því en í tönkum skips­ins voru um 120 tonn af svartolíu og 25 tonn dísilol­íu.

4. Costa Concor­dia

Örfáum klukku­stundum eftir að Costa Concor­dia lagði úr höfn í viku­langa sigl­ingu um Mið­jarð­ar­hafið kom babb í bát­inn. Skip­stjór­inn hafði ákveðið að sigla nær eyj­unni Giglio undan ströndum Tosk­ana hér­aðs til þess að gleðja far­þega sína, enda eyjan fal­leg. Skip­stjór­inn sigldi of nærri eyj­unni og stærð­ar­innar gat kom á skrokk skips­ins eftir að það sigldi utan í grjót á grynn­ingum undan ströndum eyj­ar­inn­ar.

Vatn tók að flæða inn í skipið og vél­ar­rúm þess fór á kaf. Við það sló einnig raf­magni út um borð. Vegna vinda tók stjórn­laust skipið að reka aftur í átt til eyj­ar­innar Gigl­io. Skipið tók svo niður skammt frá landi og lagð­ist á hlið­ina. Flestir far­þeg­ana komust í björg­un­ar­báta en rým­ing skips­ins var erfið sökum þess hve mikið skipið hall­aði í sjón­um. Í slys­inu fór­ust alls 32. Alls voru 3.206 far­þegar um borð þegar það strand­aði en 1.023 í áhöfn.

Skip­inu var komið á flot og það dregið til Genóa þar sem það var rifið í brota­járn.

Francesco Schettino, skip­stjóri Costa Concor­dia, var að lokum dæmdur til 16 ára fang­els­is­vistar vegna slyss­ins. Skip­stjór­inn var harð­lega gagn­rýndur fyrir það að hafa komið sér frá borði áður en búið var að koma öllum far­þegum og öðrum í áhöfn í björg­un­ar­báta. Á meðan rétt­ar­höld yfir skip­stjór­anum stóðu yfir á hann að hafa haldið því fram að hann hafi bein­línis fallið útbyrðis þegar skipið var að leggj­ast á hlið­ina, beint ofan í björg­un­ar­bát sem síðan hafi siglt með hann til lands, þvert á óskir hans sjálfs.

Skip­inu, eða flaki þess, var komið á flot rúmum tveimur árum eftir að það strand­aði. Það var dregið til hafnar í Genóa sem liggur norð­ar­lega á Ítal­íu, við Lígúr­íu­haf­ið. Þar var skipið rifið í brota­járn.

5. MV Wakashio

Það eru ekki nema rúmir átta mán­uðir síðan síð­astt varð alvar­legur olílu­eki vegna skips­strands. Í júlí í fyrra strand­aði skipið MV Wakashio skammt undan ströndum Mári­tí­us. Um 4.000 tonn af olíu voru í tönkum skips­ins og um 1.000 tonn hið minnsta eru talin hafa farið í sjó­inn í kringum strand­stað.

Í umfjöllun BBC er olíu­lek­inn ekki sagður mik­ill í sam­an­burði við aðra olíu­leka sem orðið hafa á und­an­förnum ára­tugum en að áhrifin verði engu að síður mikil og lang­vinn. Allt í kringum strand­staðin eru mikil kór­al­rif sem eru mik­il­væg fyrir líf­ríki hafs­ins. Þá hafa sér­fræð­ingar áhyggjur af því að olían í haf­inu muni hraða kór­al­bleik­ingu.

Skipið klofn­aði í ágúst í fyrra og var fremri hluta þess sökkt. Nú stendur yfir nið­ur­rif á þeim hlluta skips­ins sem ekki var sökkt en til stendur að end­ur­vinna það sem hægt er að end­ur­vinna af skip­inu.