Eins og er flestum kunn­ugt um þá hefur verð­lagn­ing á upp­sjáv­ar­afla ekki stað­ist sam­an­burð þegar litið er til land­anna í kringum okk­ur. Verð­lags­stofa skipta­verðs ákvarðar síðan út frá með­al­mark­aðs­verði hvað fiskur til lóð­rétt sam­þætt­aðra útgerða selst á. Raunar finnst allt að 200% munur á sölu­verði á upp­sjáv­ar­fiski hérna miðað við Nor­eg. Veiði­gjöldin af upp­sjáv­ar­fiski eru brota­brot af því sem gengur með þorsk eða annan botn­fisk og því er með öllu óskilj­an­legt hvers vegna hag­kvæm­asta útgerðin fær lægsta veiði­gjald­ið.

Sam­kvæmt Verð­lags­stofu skipta­verðs er fisk­verð vegið með­al­tal verða á frjálsum mark­aði þrjá und­an­gengna mán­uði. Af því eru síðan tekin 20% án sýni­legrar ástæðu og jafn­framt fimm pró­sent í við­bót vegna mark­aðs­gjalda. Því borgar útgerð­ar­maður sem landar hjá sjálfum sér ekki nema 75% af með­al­verði, af þessu verði eru laun sjó­manna síðan reikn­uð.

Kveikur rakti þann 18. febr­úar 2021 hvernig útgerð háttar mál­unum þannig að þeir sjálfir kaupa­fisk­inn af sér erlendis og með því hafa þeir meiri stjórn á skatt­heimtu vegna launa­upp­gjörs sjó­manna. Þar sem sölu­fé­lagið er stað­sett í skatta­skjóli þá er skatt­heimtan af hagn­að­inum síðan minni. Þessir fjár­munir skila sér því ekki til Íslands.

Áður hefur komið fram að frjáls­lega er farið með ísmagn í fiski og hefur mun­ur­inn hlaupið á nokkrum pró­sent­um. Kveikur rakti þann 21. nóv­em­ber 2017 málið og hefur Fiski­stofa síðan þá tekið stikkprufur sem í sumum til­vikum sýna nokk­urra pró­senta frá­vik í vigtun frá því sem upp er gef­ið. Þar sem flestar lóð­rétt sam­þætt­aðar útgerðir hafa leyfi til end­ur­vigt­unar má ætla að vanda­málið hafi lítið lag­ast. Fiski­stofa hefur tekið stikkpruf­ur, þær eru hins vegar það fáar tals­ins að gögnin sem úr því koma eru ekki töl­fræði­lega mark­tæk.  

Það er út af nákvæm­lega svona vanda­málum sem að leggja Píratar til að allur afli fari á fisk­mark­að. Við viljum sjá eft­ir­lit raun­gert, end­ur­vigt­un­ar­leyfin fjar­lægð. Verð­mynd­unin fari fram á opnum fisk­mark­aði og með því leið­réttum við það sem hefur mis­farist í lóð­réttu sam­þætt­ing­unni. Það eru fáir sem óska sjáv­ar­út­vegi á Íslandi ein­hvers ills. En er ekki nóg komið þegar hvergi í ferl­inu finnst afslátt­ar­laus hlekkur sem bitnar með einum eða öðrum hætti á skatt­heimtu?

Ef Píratar fá þessu ráðið ætti verð­myndun á afurðum hafs­ins að taka stakka­skipt­um. Hægt verður að fella niður Verð­lagstofu skipta­verðs. Koma ábyrgð á eft­ir­fylgni með launa­málum og samn­ings­brotum við sjó­menn til félaga þeirra og eft­ir­liti með raun­veru­legri skekkju við verð­myndun til Sam­keppn­is­stofn­un­ar. Við þurfum ekki sér­staka stofnun til þess að aðstoða útgerð­ina við að borga lægri skatta.

Höf­undur er fram­bjóð­andi í próf­kjöri Pírata í Norð­vest­ur­kjör­dæmi.